Piękno kosmosu V

Centrum Mgławicy Omega

W głębinach ciemnych obłoków i pyłu oraz molekularnego gazu, znanych jako Mgławica Omega, nieustannie formują się gwiazdy. Powyższe zdjęcie pochodzące z zaawansowanej kamery do przeglądów (ang. Advanced Camera for Surveys) Kosmicznego Teleskopu Hubble'a ukazuje z niesłychaną dokładnością słynny region gwiazdotwórczy. Ciemne włókna pyłowe, zdobiące centrum Mgławicy Omega, powstały w atmosferach chłodnych gwiazd olbrzymów i w pozostałościach po wybuchach supernowych. Czerwone i niebieskie odcienie pochodzą od rozżarzonego gazu podgrzewanego promieniowaniem pobliskich masywnych gwiazd. Świecące punkty to właśnie młode gwiazdy, niektóre jaśniejsze niż 100 Słońc. Ciemne globule to jeszcze młodsze systemy, obłoki gazu i pyłu właśnie kondensujące do postaci gwiazd i planet. Mgławica Omega leży około 5000 lat świetlnych od nas w gwiazdozbiorze Strzelca (Sagittarius). Pokazany region obejmuje obszar 3000 razy większy niż nasz Układ Słoneczny.

Tłumaczenie: Marek Weżgowiec/apod.pl

Zbliżenie na M106

Niedaleko Wielkiej Niedźwiedzicy (Ursa Maior) oraz otoczone przez gwiazdy Psów Gończych (Canes Venatici), to niebiańskie cudo zostało odkryte w 1781 roku przez metrycznego, francuskiego astronoma Pierre'a Mechaina. Później zostało dodane do katalogu jego przyjaciela oraz kolegi po fachu, Charlesa Messiera, na pozycji M106. Współczesne, głębokie obserwacje teleskopowe ukazują, iż jest to wszechświat wyspowy: galaktyka spiralna o rozmiarach około 30 tysięcy lat świetlnych, położona zaledwie około 21 milionów lat świetlnych od Drogi Mlecznej. Wraz z wydatnymi pasmami pyłowymi oraz jasnym jądrem w centrum, to kolorowe, złożone zdjęcie podkreśla młodzieńcze gromady niebieskich gwiazd oraz czerwonawe, gwiezdne żłóbki, znaczące ramiona spiralne galaktyki. Ten wysokiej rozdzielczości portret galaktyki jest mozaiką danych z kamery ACS teleskopu Hubble'a oraz kolorowych zdjęć z teleskopów naziemnych. M106 (znana również jako NGC 4258) jest pobliskim przykładem aktywnej galaktyki typu Seyferta, widocznej w pełnym spektrum, od fal radiowych do promieni rentgenowskich. Energetyczne aktywne galaktyki są zasilane przez materię opadającą na masywną, centralną czarną dziurę.

Tłumaczenie: Marek Weżgowiec/apod.pl

Meteor nad Jeziorem Kraterowym

Widzieliście to? To jedno z powszechnych pytań w trakcie obserwacji roju meteorów, ponieważ czas świecenia meteoru jest przeważnie krótszy, niż czas potrzebny na odwrócenie głowy. Prawdopodobnie jednak zaszczyt obserwowania jasnych meteorów przecinających niebo oraz wiedza, że kiedyś były one małymi kamyczkami w innym świecie może uczynić to wszystko wartym zachodu, nawet jeśli wasi współobserwatorzy nie mogą być świadkami każdego pojedynczego przelotu. Ciemne, bezksiężycowe niebo pozwala Lirydom, rojowi meteorów mającym maksimum aktywności w ostatnich kilku dniach, pokazywać w niektórych miejscach nawet 30 meteorów na godzinę. Jasny Liryd przelatuje na powyższym zdjęciu, złożonym z dziewięciu ekspozycji wykonanych w zeszłym tygodniu nad malowniczym Jeziorem Kraterowym w Oregonie, w USA. Pierwszy plan zdjęcia jest pokryty śniegiem, natomiast majestatyczny centralny pas naszej macierzystej galaktyki rozciąga się łukiem daleko poza spokojnym jeziorem. W tym roku również inne roje meteorów, włączając w to Perseidy w połowie sierpnia oraz Leonidy w połowie listopada, unikną blasku jasnego Księżyca.

Tłumaczenie: Ariel Majcher/apod.pl

W kokpicie promu kosmicznego Endeavour

Jak by to było pilotować prom kosmiczny? Choć ostatni z promów kosmicznych NASA przeszedł już na emeryturę, nadal fajnie jest posiedzieć sobie za sterami jednej z najbardziej wyrafinowanych maszyn w dziejach ludzkości. Powyżej widzimy kokpit promu kosmicznego Endeavour, najmłodszego z wahadłowców oraz przedostatniego, który odbył misję. Liczne panele oraz wyświetlacze pozwalały orbiterowi kontrolowanemu przy pomocy komputera na wejście w górne warstwy ziemskiej atmosfery z prędkościami większymi niż prędkość dźwięku, a także - zaledwie trzydzieści minut później - lądowanie na pasie startowym niczym zwykły samolot. Wycofane promy kosmiczne trafiają właśnie do muzeów. Endeavour jest wysyłany do Kalifornijskiego Centrum Kosmicznego w Los Angeles, Atlantis do Centrum Lotów Kosmicznych im. Kennedy'ego na wyspie Merritt, na Florydzie, a Discovery do Udvar-Hazy Annex Narodowego Muzeum Lotnictwa i Przestrzeni Kosmicznej w Chantilly, w stanie Wirginia. Tak więc siedzenie w fotelu pilota promu kosmicznego oraz doznawanie emocji związanych z lotami kosmicznymi może stać się również Waszym udziałem.

Tłumaczenie: Marek Weżgowiec/apod.pl

Antares i obłoki

Antares to ogromna gwiazda. Należąc do klasy nadolbrzymów ma średnicę około 850 razy większą niż nasze Słońce, 15 razy większą masę i jest 10 000 razy jaśniejsza. Antares to najjaśniejsza gwiazda konstelacji Skorpiona i jedna z jaśniejszych gwiazd na całym nocnym niebie. Znajduje się około 550 lat świetlnych stąd, a na zdjęciu widać ją po lewej w otoczeniu żółtawych mgławic gazu, który sama wyrzuciła. Promieniowanie niebieskiej gwiezdnej towarzyszki Antaresa przyczynia się do świecenia gazu mgławicy. Daleko za Antaresem na zdjęciu znajduje się kulisty obłok gwiazd M4, podczas gdy jasna gwiazda po prawej to Al Niyat.

Tłumaczenie: Tomasz Kundera/apod.pl

Spaczona galaktyka spiralna ESO 510-13

Jak galaktyka spiralna ESO 510-13 mogła się tak skrzywić? Dyski wielu spiral są cienkie i płaskie, ale nie są ciałem stałym. Dyski galaktyk spiralnych to luźny konglomerat miliardów gwiazd i rozrzedzonego gazu wspólnie krążących, dzięki grawitacji, wokół środka galaktyki. Uważa się, że płaskie dyski powstały poprzez niesprężyste zderzenia wielkich obłoków gazu we wczesnych stadiach formacji galaktyk. Wykrzywione dyski nie są mimo to rzadkością, nawet nasza własna Galaktyka Mlecznej Drogi jest podejrzewana o posiadanie niewielkiego wypaczenia. Przyczyny skrzywień spiral wciąż są badane, część z nich uważa się za wynik oddziaływań czy nawet zderzeń pomiędzy galaktykami. ESO 510-13 leży około 150 milionów lat świetlnych stąd i ma około 100 000 lat świetlnych średnicy.

Tłumaczenie: Tomasz Kundera/apod.pl

Lisie futro, Jednorożec oraz Choinka

Co wspólnego mają ze sobą następujące rzeczy: stożek, lisie futro i choinka? Odpowiedź: wszystkie znajdują się w gwiazdozbiorze Jednorożca (Monoceros). Na powyższym zdjęciu przedstawiono obszar tworzenia się gwiazd, skatalogowany jako NGC 2264, który jest znajdującym się w odległości 2700 lat świetlnych złożonym zbiorowiskiem kosmicznego gazu i pyłu oraz czerwonawą mgławicą emisyjną, wzbudzaną przez energiczne światło nowo narodzonych gwiazd oraz zmieszaną z ciemnymi obłokami pyłu międzygwiazdowego. W pobliżu gorących i młodych gwiazd pył, który zwykle pochłania promieniowanie, zaczyna odbijać światło, stając się niebieską mgławicą refleksyjną. Powyższe zdjęcie obejmuje obszar o szerokości około 3/4 stopnia lub 1,5 tarczy Księżyca. Biorąc pod uwagę odległość do NGC 2264, przekłada się to na 40 lat świetlnych. W skład kosmicznej obsady wchodzą: Mgławica Lisie Futro, którego zwinięta skóra znajduje się na górze po lewej, jasna gwiazda zmienna S Mon, zanurzona w niebieskiej mgiełce oraz Mgławica Stożek, leżąca u szczytu choinki. Oczywiście, gwiazdy NGC 2264 znane są również jako Gromada Choinka. Ułożony z gwiazd trójkątny kształt choinki jest obrócony tutaj bokiem, tzn. wierzchołek leży w Mgławicy Stożek, a środek podstawy znajduje się niedaleko S Mon.

Tłumaczenie: Hubert Siejkowski/apod.pl

M82: galaktyka z supergalaktycznym wiatrem

Co rozświetla Galaktykę Cygaro? M82, jak również nazywana jest ta galaktyka nieregularna, została zaburzona przez niedawne przejście w swym pobliżu dużej galaktyki spiralnej M81. Co prawda, nie wyjaśnia to jednak w pełni źródła świecącego na czerwono, wypływającego poza galaktykę gazu. Ostatnie dowody wskazują, iż gaz ten wyrzucany jest przez połączone działanie powstających wiatrów cząstek, pochodzących od znacznej ilości gwiazd, które razem tworzą galaktyczny superwiatr. Powyższa mozaika uwydatnia specyficzną, czerwoną barwę światła intensywnie emitowanego przez zjonizowany wodór, pokazując przy tym w dużych szczegółach włókna tego gazu. Rozciągają się one na ponad 10 000 lat świetlnych. Galaktyka Cygaro, odległa o 12 milionów lat świetlnych, jest najjaśniejszą w świetle podczerwonym galaktyką na niebie; może być obserwowana również w zakresie widzialnym i to nawet przez mały teleskop. Znajduje się w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy (Ursa Maior).

Tłumaczenie: Marek Weżgowiec/apod.pl

Grupa galaktyk M 81 widziana przez Mgławicę Całkowitego Strumienia

Na tym głębokim zdjęciu grupy galaktyk M 81 widzimy duże galaktyki oraz słabe mgławice. Przede wszystkim szerokokątna, 12-godzinna ekspozycja ukazuje wielką galaktykę spiralną M 81, największą, widoczną na zdjęciu, galaktykę. M 81 oddziałuje grawitacyjnie ze znajdującą się zaraz pod nią M 82, galaktyką z niezwykłym halo świecącego na czerwono gazu. Na całym zdjęciu możemy zobaczyć inne galaktyki grupy M 81 oraz przypadkowy ślad satelity, przecinający zdjęcie po lewej stronie. Wraz z innymi zgromadzeniami galaktyk, takich jak nasza Grupa Lokalna czy Gromada Galaktyk w Pannie, grupa M 81 jest częścią rozległej Supergromady Galaktyk w Pannie. Cała galaktyczna menażeria widziana jest przez słabe światło Mgławicy Całkowitego Strumienia, mało zbadanego kompleksu dyfuzyjnego gazu oraz obłoków pyłowych w naszej Drodze Mlecznej.

Tłumaczenie: Marek Weżgowiec/apod.pl

W artykule wykorzystano tłumaczenia za wiedzą i zgodą autora strony apod.pl